Eendenkooi, de Kooi van Pen
Vrijdag 10 November 2017 om 17:20Zondag j.l. waren we als drie zussen aanwezig op de open dag van de Kooi van Pen. Deze eendenkooi heeft voor ons een bijzondere betekenis, onze ome Joost ter Meer was namelijk vroeger kooiker in deze eendenkooi. In onze jeugd gingen we regelmatig mee op excursie in de kooi. In die jaren was ik al onder de indruk van de zorgvuldig afgesloten toegangsweg, van de geheimzinnigheid van de eendenkooi, van de serene sfeer en van het samenspel tussen kooiker en zijn kooikerhondje. Wat ik ook heel mooi vond was de kennis van mijn oom van de natuur, hij kende o.a. alle vogels en vogelgeluiden.
Nu wil ik jullie graag meenemen in woord en beeld door de Kooi van Pen. Voor geïnteresseerden en speciaal voor de vrijwilligers van de Kooi van Pen heb ik de gehele fotoserie toegevoegd aan een fotoboek. Dit fotoboek staat aan het eind van dit log.
Op zondag werden we om 13 uur verwacht aan Wetering west. De ene helft van de groep ging in de boot naar de eendenkooi ...
... en de andere helft ging te voet. Halverwege de excursie zou er geruild worden.
Bij de ophaalbrug wachtte de kooiker en zijn kooikerhondje ons op. Deze ophaalbrug vormt de toegang tot de kooi. Normaliter is de ophaalbrug omhoog en gezekerd met een hangslot. Op die manier worden ongewenste bezoekers geweerd uit de kooi. Allereerst vertelde de kooiker over het gedrag van een kooikerhondje. Daarbij instrueerde hij ons hoe wij ons moesten gedragen ten opzichte van zijn hondje. Het kwam erop neer dat we hem moesten negeren.
Na het passeren van de ophaalbrug en een toegangspoort kwamen we aan bij een gebouw dat de Soos van Koos heet. De kooiker deed zijn verhaal. De Kooi van Pen is met 35 HA, 5 kooiplassen en 18 vangpijpen de grootste kooi van Europa. Zie voor de locatie op Google Maps. De kooiker vertelde ons over de functie van de kooiplassen, over de constructie van de vangpijpen, over de staleenden en over het vangen van de wilde eenden. Het voert te ver om het hele verhaal hier te schrijven. Geïnteresseerden kunnen het principe van een eendenkooi hier lezen en het bekijken in dit filmpje wat dateert uit 1974.
De eendenkooien werden gemaakt om wilde eenden te vangen voor consumptie. In latere tijden werden de eenden alleen nog gevangen om te ringen. In de Kooi van Pen wordt al jaren geen eenden meer gevangen, toch wil een groep vrijwilligers deze eendenkooi behouden als cultuurhistorisch monument. In 2004 is de eerste vrijwilligersgroep gevormd. Onder leiding van de laatste kooiker, Wim ten Klooster werden de vrijwilligers van 2004 t/m 2007 ‘opgeleid’ voor het onderhoudswerk in de eendenkooi. Na het stoppen van de kooiker werkten de vrijwilligers zelfstandig aan de onderhoudswerkzaamheden met ondersteuning van Staatsbosbeheer. De vrijwilligersgroep is sinds 2010 een officiële vrijwilligersgroep van Staatsbosbeheer, de terreineigenaar van de Kooi van Pen. In overleg met Staatsbosbeheer worden de werkzaamheden afgestemd die in de eendenkooi moeten plaatsvinden. Lees er alles over op de site van de Kooi van Pen. Ook vanaf deze plaats: "Ode aan de vrijwilligers!"
De kooiker demonstreerde ons de functie van het kooikerhondje. Een kooikerhondje heeft het in de genen om dit werk te doen. Een ervaren kooikerhond doet het één keer voor en de jonge hond volgt moeiteloos zijn voorbeeld. Een belangrijke eigenschap van een kooikerhond is dat het nauwelijks blaft en zeker niet blaft in de eendenkooi.
Een ander kenmerk is de mooie pluimstaart waar de hond fier mee zwaait. De zwaaiende pluimstaart wekt de belangstelling van de eenden die op de plas ronddobberen. De nieuwsgierige eenden willen dat wel eens van dichtbij bekijken en zwemmen richting de pluimstaart.
De hond maakte zijn rondjes om de schermen en de eenden zwommen argeloos steeds verder de vangpijp in. De kooiker "keek achter de schermen toe". Als ze ver genoeg de pijp in waren gezwommen verscheen de kooiker aan de kant van de plas in beeld. De geschrokken eenden vlogen weg van de kooiker. En zo vlogen ze naar hun gevangenschap. Vroeger werden de eenden de nek omgedraaid en "gingen de pijp uit". Zoals ik al eerder schreef werden de eenden in latere tijden geringd en kregen ze hun vrijheid terug.
Nadat de kooiker zijn verhaal had verteld was het tijd voor zijn pijp.
Halverwege de excursie troffen we de andere groep. Er werd gewisseld, onze groep ging de tweede helft van de excursie varen.
We werden rondgevaren door Roelof Muis. Roelof is één van de vrijwilligers en kan als enige de baggerboot hanteren. Van tijd tot tijd legde Roelof de boot stil en vertelde Erica Zwanenburg het verhaal. Toen er sprake was dat er in de Weerribben otters zouden worden uitgezet koos men de Kooi van Pen als locatie. De otters gedijen in rustig en visrijke wateren met voldoende schoon en helder water. Ze hebben als territorium 8 tot 12 kilometer ongestoorde natuurlijke oevers nodig. Dat alles was aanwezig in de eendenkooi. De kolken waren echter door de verlanding niet diep genoeg voor de otters. Voordat de otters werden uitgezet werden de kolken dan ook uitgebaggerd tot drie meter diepte. Dit baggerproject van de overheid scheelde de groep vrijwilligers heel veel werk. Enkele mensen mensen die 's ochtends werden rondgevaren hebben een otter gespot. Hoe wij ook speurden, dat geluk hadden wij helaas niet. We zagen wel een paar keer een ijsvogel langsflitsen.
De eendenkooi wordt geheel omringd door een vaart. Die vaart heeft een tweeledige functie. In de eerste plaats is die ringvaart bedoeld voor de aan- en afvoer van materiaal. In de tweede plaats dient het om ongewenste bezoekers te weren. De vaart is nog niet heel lang geleden uitgebaggerd toch dreigt de vaart nu alweer dicht te slibben. Dat komt door de natuurlijke oevers. De grote boot vol met bezoekers moest vanaf de plecht bijgestuurd worden met behulp van een punterboom.
Na een prachtige tocht over het water en de boeiende verhalen kwamen we uit bij het Kooihuisje. Bij dit huisje kwamen alle gasten tezamen en werden we getrakteerd op een hapje en drankje.
Er was warme chocolademelk met slagroom, maar er was ook een kruidenbittertje die de treffende naam "Penneutje" heeft gekregen.
Na al dat lekkers konden we kijkje nemen in en rond het Kooihuisje.
Tegen vieren gingen we gezamenlijk de Kooi van Pen verlaten. Ook nu gingen mensen wandelen en anderen namen de boot.
Op YouTube staat een filmpje van een eerdere open dag, gemaakt door RTV Oost. Klik hier voor het filmpje.
Het was een prachtige middag. Of zoals onze moeder zou zeggen: "Het was een middag met een gouden randje".